Το Πρεβεζάνικο Καρναβάλι πριν την απελευθέρωση.

Στην εφημερίδα «Αγών Πρεβέζης», εντοπίσαμε δύο δημοσιεύματα (9-3-1959 και 20-2-1962) σχετικά με το πώς εορταζόταν το Καρναβάλι και τα Κούλουμα στην Πρέβεζα πριν από την απελευθέρωση της πόλης. Μάλιστα, σε ένα από αυτά γίνεται λόγος και για θεατρικές παραστάσεις που δίνονταν κατά την παραπάνω εορταστική περίοδο.
Η περιγραφή των δρωμένων βασίζεται στις διηγήσεις των Πρεβεζάνων Άγγελου Αρταβάνη και Ευάγγελου Σταμουλάκη και περιλαμβάνει αναλυτικές λεπτομέρειες για τους συμμετέχοντες και καταγραφή των ονομάτων τους. Σίγουρα πολλοί Πρεβεζάνοι θα αναγνωρίσουν γνωστά ονόματα, ενδεχομένως και προγόνους τους. Οι διηγήσεις έχουν ενσωματωθεί σε δύο άρθρα που οι συντάκτες τους υπογράφουν με τα ψευδώνυμα «Παλαιός» και «Μονόφθαλμος» και οι οποίοι δεν είναι άλλοι από τους διευθυντές της εφημερίδας «Αγών», Γιάννη Τάλλαρο και τον γιό του Γιώργο αντίστοιχα.
Ανατρέχοντας στο ημερολόγιο του Ιωάννη Μ. Ρέντζου, δημοσιευμένο από τον εγγονό του και γνωστό συμπολίτη μας κ. Γιάννη Ρέντζο, διαπιστώνουμε ότι υπάρχει μια αντίστοιχη, αν και όχι τόσο λεπτομερής περιγραφή του καρναβαλιού για το έτος 1906. Από όλες τις μαρτυρίες προκύπτει ότι οι καρναβαλικές εκδηλώσεις λάμβαναν χώρα την Καθαρά Δευτέρα, μετά τα Κούλουμα. Την πομπή του Καρναβαλιού παρακολουθούσαν όλοι οι κάτοικοι της πόλης, τόσο οι Έλληνες όσο και οι Τούρκοι, και μάλιστα από τους τελευταίους δεν έλειπαν και οι κρατικοί υπάλληλοι και ο ίδιος ο Μουτασερίφης, δηλαδή ο ανώτερος πολιτικός διοικητής του Νομού. Ωστόσο, οι συμμετέχοντες, όπως προκύπτει και από την παράθεση των ονομάτων, ήταν αποκλειστικά Έλληνες. Βέβαια, οι Έλληνες δεν μπορούσαν να πραγματοποιήσουν απρόσκοπτα το σύνολο των εκδηλώσεων που θα ήθελαν, όπως προκύπτει από τις δυσκολίες που αντιμετώπισαν όταν θέλησαν να ανεβάσουν μιαν παράσταση αρχαίου δράματος.
Ενδιαφέρουσα είναι η μαρτυρία για ύπαρξη μουσικού σχήματος πριν την απελευθέρωση, μια μαρτυρία που βρίσκουμε και στη διήγηση του Άγγελου Αρταβάνη αλλά και στην περιγραφή του Ιωάννη Μ. Ρέντζου. Η μαρτυρία αυτή χρήζει περαιτέρω διερεύνησης εφόσον είναι γνωστό ότι η Φιλαρμονική Πρέβεζας ιδρύθηκε μετά την απελευθέρωση. Ενδεχομένως το μουσικό σχήμα που συμμετείχε να ήταν άτυπο και αυτοσχέδιο, που συγκροτήθηκε επί τούτου από τους υπάρχοντες φιλόμουσους της πόλης.
Αξιοπρόσεκτη τέλος είναι η πληροφορία και για την έφιππη πομπή στην οποία χρησιμοποιούνταν τα άλογα των μεταφορικών μέσων της εποχής, γνωστών με το οικείο και σήμερα όνομα «νταλίκες». Ο υπερβολικός αριθμός τους και ο διαχωρισμός τους σε «πρεβεζάνικες» και «γιαννιώτικες» αποτελεί ένδειξη του πλήθους των μεταφορέων και της διαφορετικής γεωγραφικής προέλευσής τους, που σχετίζεται άμεσα με την μεγάλη εμπορική δραστηριότητα του λιμανιού της πόλης που αποτελούσε το κύριο λιμάνι της Ηπείρου με αποτέλεσμα η Πρέβεζα να αποτελεί το ενδιάμεσο κόμβο στις ηπειρωτικές εισαγωγές και εξαγωγές.
Παρακάτω παραθέτουμε, με ελάχιστες παρεμβάσεις, τα δύο δημοσιεύματα της εφημερίδας «Αγών», ώστε μέσα από την γλαφυρή περιγραφή των συμμετεχόντων, να παρακολουθήσουμε νοερά το πώς γιόρταζαν οι πρόγονοι μας τις μέρες αυτές.
Ξεκινάμε με τη διήγηση του Άγγελου Αρταβάνη.
«Τα Κούλουμα εκείνη τη χρονιά εορτάζονταν στη Φανερωμένη. Γλέντι τρι­κούβερτο. Μύδια, χάβα­ρα, σπιτονίκια, καποσάντες, ταραμάς, ελιές και χαλβάς, πορτοκάλια, κρεμμυδόπουλα και σκόρδακια, ήταν οι μεζέδες ενώ το κρασί, μαύρο από την Αγία Μαύρα (=Λευκάδα), έρρεε άφθονο. Χορός δε απ’ άκρη σ’ άκρη.
Ήλθε κάποτε η ώρα να ξεκινήσει η πομπή του Καρναβαλιού. Αρχικαρνάβαλος ήταν ο αείμνηστος Λάμπης Χαϊνόπουλος ή Σαλαώρας. Προπορεύονταν τριακόσιοι καβαλάρηδες με άλογα από τις αλησμόνητες πρεβεζάνικες και γιαννιώτικες νταλίκες (μέσα συγκοινωνίας της  εποχής εκείνης που σύρονταν από άλογα). Στη μέση ξεχώριζε σαν το δενδρολίβανο στο φιόρο ο Βαγγέλης Μπούκουρας ντυμένος χασάπης, καβάλα σε μούρτζο άλογο. Ακολουθούσαν δύο σαλπιγκτές, ο Ζώης της Μόρφως κι’ ο Γιάννης ο Κορφιάτης. Μετά ακολουθούσε ο Βασιλιάς του Καρναβάλου Λάμπης Σαλαώρας, καβάλα στην άσπρη φοράδα τού Βασίλη Μπανού που την λέγανε «Σουλτάνα» κι’ είχε ουρά περήφανη.
Ακολουθούσε η φιλαρμονική, εξήντα όργανα με τους αειμνήστους Τάκη Ζαλοκώστα, Τάκη Ντερμάνη, Αλέξη Κτενά και Πάνο Χαϊνόπουλο που χτυπούσε ταμπούρλο.
Σειρά είχε κατόπιν το γαϊτανάκι με τους Κώστα Μουσκή, Κώστα Κοψιδά, Πάνο Μπλέτσα. Βασίλη Κορέντη και άλλους πολλούς. Το σαντάρδο (=κοντάρι) το κρατούσε ο Πάνος Τριποκαπάσας (τύπος της εποχής) που ήταν νεκροθάπτης.
Ακολουθούσαν οι «Ζεϊμπέκηδες» με επικεφαλής τον Κώστα Πιτσκανέλη ή Γουρλιάρο, Ηλία Καστάνη, Τάκη Χρυσοσπάθη, Γιώργο Τσακαμπίκα και καμιά εξηνταριά άλλους.
Συνέχεια της πομπής ήταν οι «Τσάμηδες». Φουστανέλες φορούσαν οι γλεντζέδες Νάκος Κατσικοβόρδος, Νίκος Τσανός, Νίκος Ρούμπος και ο Μήτσος ο Βρυώνης. Μπροστά ξεχώριζε χοροπηδώντας ο Γιάννης ο Ντερέκας.
Μασκαρεμένος σε βασιλιά Όθωνα ακολουθούσε ο Μιχάλης Κατίβος και βασίλισσα Αμαλία ο Βαγγέλης Σταμουλάκης. Γύρω τους ήταν οι υπασπιστές.
Μετά ακολουθούσε γάμος. Νύφη ήταν η περιβόητη Κούλα, παλαιά τσικίστρα (τραγουδίστρια) και μετέπειτα ζητιάνα. Γαμπρός η Χρήστος Κέμερης και πεθερός ο Αθανάσιος Δευτεραίος. Δεύτερη νύφη ήταν ο Βαγγέλης ο Σπανός και γαμπρός ο Κοσμάς Μπατσούλης. Οι δύο γάμοι πλαισιώνονταν από βιολιτζήδες και οργανοπαίχτες. Βιολί ο Σωτήρης Τσίτσικας. Λαούτο ο Γάκης Μουντζάλας.
Στην ουρά της πομπής πίσω από το γάμο ήταν ο Σερμετσέλας με τους ζουρνάδες και τα νταούλια. Και στο τέλος ο Πάνος Μέλιας μασκαρεμένος σε αρκουδιάρη. Αρκούδα ήταν ο Θωμάς ο Καπετάνιος και μαϊμού ο Αντώνης Κανέτας, που περπάταγε με τα τέσσερα.
Την διαδρομή που επρόκειτο να διασχίσει η πομπή την ακολουθούσε ο Άγγελος Αρταβάνης, μεταμφιεσμένος σε εφημεριδοπώλη των Αθηνών φωνάζοντας «Εφημερίδεεες! Ακρόπολις, Άστυ, Καιροί, Εμπρός, Σκριπ, Χρόνος, Εσπερινή, Αστραπή, Εστία, και μια πεντάρα ο Κρότος».
Η πομπή ξεκινούσε απ’ τη Φανερωμένη. Στη Βρυσούλα περίμεναν ο Μουτασερίφης (=ο τούρκος ανώτερος πολιτικός διοικητής), ανώτεροι υπάλληλοι, συμπολίτες και Τούρκοι. Η πομπή διέσχιζε την αγορά, Άγιο Νικόλα, Αγία Παρασκευή και α­πό το Σαϊτάν Παζάρ έφθανε στον Άγιο Χαράλαμπο. Απάνω στη βρύση ανέβηκαν οι Νάκος Κουραμπιές και Διονύσης Λιανός. Ο Κουραμπιές έβγαζε λόγο αγγλογαλλικό και ο Λιανός τον εξηγούσε:
Ακούστε Πρεβεζάνοι. Από δω ο ξένος είναι Αγγλογαλλοαμερικανός και λέγει ν’ ανέβετε όλοι σας επάνω στο «Ρολόγι» και να πέσετε με τα κεφάλια κάτω!
Από τότε έμεινε η συ­νήθεια, όταν γίνονται εκλογές, να ανεβαίνει ένας ρήτορας να βγάζει λόγο. Ο δε αείμνηστος Σπύρος Λαμπάτος εξύμνησε το βασιλιά του Καρναβάλου ως εξής:
 Χαίρε, γενναίε βασιλιά,
Ανδρείε στρατηλάτη.
Χαίρε, που τα κατάφερες
Και τα ‘κάνες σαλάτα».
Εδώ τελειώνει η διήγηση του Άγγελου Αρταβάνη, όπως την κατέγραψε ο Γιώργος Τάλλαρος.
Όπως σημειώνει χαρακτηριστικά ο Γιάννης Τάλλαρος «Οι πρεβεζάνικες αποκριές για τον μελλοντικό ερευνητή της παλιάς πρεβεζάνικης κοινωνίας και του πολιτισμού της πρέπει ν’ αποτελέσει ξεχωριστό κεφάλαιο. Μέσα σ’ αυτές η παράδοση ανακατεύει καλλιτεχνικές, ακόμα και πνευματικές εκδηλώσεις. Αξιοπρόσεκτες από την πλευρά αυτή είναι οι θεατρικές παραστάσεις που δίδονταν τις μέρες αυτές από ερασιτεχνικούς θιάσους».
Έτσι, παραθέτει τις παρακάτω πληροφορίες στηριγμένος στις αναμνήσεις του Ευάγγελου Σταμουλάκη.
«Στα χρόνια της Τουρκοκρατίας, την πρώτη δεκαετηρίδα του αιώνα μας, παίχτηκε από ερασιτεχνικό θίασο το αρχαίο δράμα τον Ευριπίδη «Ιφιγένεια η εν Αυλίδι». Το θίασο αποτελούσαν: Γεράσιμος Τρουμπούκης (Ιφιγένεια), Χρήστος Γερογιάννης (Αγαμέμνων), ο κ. Κωνσταντίνος Κοψιδάς (Κλυταιμνήστρα), Διον. Σταμουλάκης (Αχιλλεύς), Χαράλαμπος Βασιλάς (Κάλχας), Ιωάν. Μπιντζιλέκης (Νέστωρ), Χαραλ. Μιστρίλης (Στρατιώτης) κλπ. Η παράσταση του έργου έγινε μετά από περιπέτειες εξαιτίας της στενοκεφαλιάς τού τούρκου νομάρχη. Το κείμενο της μετάφρασης του έργου το λογόκρινε ο διερμηνέας της Νομαρχίας Ντασιν Εφέντης και όπου συνάντησε τη λέξη «Έλληνας» την μετέτρεψε σε «πατρώος». Έπειτα, παρόλη τη λογοκρισία, σκόνταψε στο χώρο πού θα δίδονταν και πάλι από τη στενοκεφαλιά του Νομάρχη. Πρώτη απόπειρα να παιχθεί το έργο σε ανοιχτό χώρο έγινε στον όχτο πίσω από το ναό της Παναγίας, όπου στήθηκε η σκηνή, μα την τελευταία στιγμή απαγορεύτηκε. Δεύτερη στο «Κούκ-μεϊντάν», δηλαδή την πλατεία τού Αγίου Νικολάου, απαγορεύτηκε να παιχθεί και στην αίθουσα της Θεοφανείου Σχολής. Τέλος παίχτηκε για πρώτη φορά στο Ελληνικό Προξενείο κι άλλη μία στο σπίτι του μακαρίτη Κώστα Σταμουλάκη. Για τελευταία φορά παίχτηκε στο Αυστριακό ατμόπλοιο που ερχόταν τότε στο λιμάνι μας κάθε εβδομάδα. Την παράσταση παρακολούθησε το πλήρωμα του πλοίου και ο Αυστριακός πρόξενος, τόσο ευχαριστήθηκε, πού κράτησε σε γεύμα το θίασο και επιπλέον τους έδωσε δύο ναπολεόνια ρεγάλο (=δώρο)».