Σινεφίλ και κριτική κινηματογράφου στην Πρέβεζα το 1955.

Ο τοπικός τύπος της Πρέβεζας, τόσο σήμερα όσο και κατά το παρελθόν, αποτελεί μια σημαντική πηγή πληροφοριών για την πολιτική, οικονομική κοινωνική αλλά και πολιτιστική κίνηση στην πόλη. Στο παρόν σύντομο σημείωμα θα προσεγγίσουμε το θέμα της κινηματογραφικής κίνησης στην Πρέβεζα πριν από 60 ακριβώς χρόνια, μέσα από τις σελίδες της εφημερίδας «Αγών Πρεβέζης» και την στήλη «Καλλιτεχνική Δευτέρα» του Ντίνου A. Τσιρώνη. Η στήλη καταπιανόταν με πνευματικά και καλλιτεχνικά θέματα, μεταξύ άλλων και με την έβδομη τέχνη. Μέσα από πέντε κριτικές του αρθρογράφου μπορούμε να προσεγγίσουμε το πρόγραμμα ταινιών στους χειμερινούς («ΑΚΤΑΙΟΝ», «ΓΚΛΟΡΙΑ») και θερινούς («ΑΚΤΑΙΟΝ», «ΟΑΣΙΣ») κινηματογράφους της πόλης και τις προτιμήσεις του φιλοθεάμονος κοινού. Την εικόνα της κινηματογραφικής κίνησης συμπληρώνουν και κάποιες διαφημιστικές καταχωρήσεις για τις προβολές συγκεκριμένων ταινιών. Αξίζει να σημειώσουμε την εικονογραφημένη καταχώρηση της θρησκευτικού περιεχομένου μεταγλωττισμένης ταινίας «Βασίλισσα Βασιλισσών» στην οποία ο Τσιρώνης δεν αφιερώνει ούτε μιαν απλή αναφορά. Ας υπογραμμίσουμε ότι τα άρθρα του δεν είναι απλές παρουσιάσεις των ταινιών αλλά εμπεριέχουν και κριτική, συχνά καυστική, ενώ αναμφισβήτητα απηχούν την δική του αισθητική, που συχνά δεν ταυτίζεται με εκείνη του ευρέος κοινού. Στη σύντομη αυτήν παρουσίαση θα παραθέσουμε κάποια ενδεικτικά αποσπάσματα των άρθρων. Στις 16-5-1955 δημοσιεύεται ο «Κινηματογραφικός απολογισμός» της χειμερινής περιόδου: «Μετά από λίγες μέρες τελειώνει η χειμωνιάτικη κινηματογραφική περίοδος και θ’ αρχίσει η προβολή κάτω από τον αστερόεντα ουρανό. Καλός, λοιπόν νομίζω πώς θάναι ένας απολογισμός που σύγχρονα θα μας ξαναφέρει στο νου μερικές άξιες ταινίες που ευτυχήσαμε να δούμε. Αναμφισβήτητα οι πιο άρτιες ταινίες που παίχτηκαν εφέτος είναι για το ΑΚΤΑΙΟΝ το ‘Λεωφορείον ο Πόθος’ και για την ΓΚΛΟΡΙΑ η ‘Δικαιοσύνη εμίλησε’. Και οι δύο δυστυχώς περάσανε απαρατήρητες γιατί το πιο πολύ κοινό συνήθως αρέσκεται σε ελαφρά εργάκια, εύπεπτα που το κάνουν να περάσει δύο ώρες ευχάριστες χωρίς να το απασχολήσουν πιο βαθειά. […]. Δύο δράματα σύγχρονης ζωής μπορούν να θεωρηθούν τα καλύτερα της φετινής μας σεζόν. Η ‘Κρυφή μου Ζωή’ και ‘Το τέλος της κυρίας Μίνιβερ’. Και οι δύο καταποντίστηκαν από το κοινό». Το σημείωμα κλείνειμε μια σκληρή κριτική της ελληνικής παραγωγής: «Η ελληνική παραγωγή συνέχισε να βρίσκεται κάπου κοντά στο μηδέν από ποιότητα. Στους σκηνοθέτες και παραγωγούς των ελληνικών φιλμς εκφράζομε τα θερμά μας συλλυπητήρια για τον αδόκητο θάνατο του ασθενικού βρέφους που λέγεται ελληνικός Κινηματογράφος».
Το επόμενο σημείωμα με τίτλο «Σινεμασκόπ» (6-6-1955) αφορά την εισαγωγή στην Πρέβεζα μιας νέας τεχνικής, του Σινεμασκόπ, και την προβολή στο ΑΚΤΑΙΟΝ της ταινίας ‘Ο Χιτών’ η οποία μάλιστα διαφημίστηκε και με ειδική καταχώρηση στην εφημερίδα. «Πιο μπροστά από τις περισσότερες επαρχιακές πόλεις η Πρέβεζα απόκτησε Σινεμασκόπ. Το κινηματογραφικό αυτό σύστημα [...] αναμφισβήτητα προσδίδει στο θέαμα μια μεγαλοπρέπεια που δύσκολα μπορεί να χαρίσει ο δισδιάστατος Κινηματογράφος. […] Αφού τώρα μιλήσαμε για ορισμένα γενικά ζητήματα του Σινεμασκόπ θ’ ασχοληθούμε με το αισθητικό κλπ. περιεχόμενο της πρώτης σινεμασκοπικής ταινίας ‘Ο Χιτώνας’. Αδίσταχτα θα τη χαρακτηρίσουμε με τη φράση: μεγαλοπρεπές θέαμα. Ο σκηνοθέτης της μεταχειρίστηκε χίλια δύο τρικ, ξόδεψε εκατομμύρια δολάρια που του εμπιστεύθηκαν οι παραγωγοί του για να μας θαμπώσει με το παραπάνω. Αν κινηματογράφος είναι μόνον οι μεγαλοπρεπείς εικόνες, τότε ο ‘Χιτώνας’ είναι το έργο πού του αξίζει χωρίς δισταγμό το ‘άριστα’. Δυστυχώς όμως για τον σκηνοθέτη δεν είναι αυτός ο προορισμός της έβδομης τέχνης. […] Δεν θα παραλείψουμε να συγχαρούμε την Διεύθυνσιν του Ακταίου για την τελειοποίηση των εγκαταστάσεων του που πιστεύομε πως τελικώς κάθε άλλο παρά θα την ζημιώσει διότι οι Πρεβεζιάνοι ακολουθούν τους αρχαίους Ρωμαίους στο ‘άρτον και θεάματα’».
Στις 12-9-1955 ο Τσιρώνης αφιερώνει ένα ολόκληρο άρθρο στην γνωστή ελληνική ταινία ‘Ιστορία μιας κάλπικης λίρας’ συμπληρώνοντας ως υπότιτλο της κριτικής του: Μια εξαίρεση του κανόνα. Με το σημείωμα αυτό φαίνεται να προσπαθεί να λειάνει την απόλυτη και κατηγορηματική κριτική του πρώτου άρθρου του που εξέφραζε μιαν απαξίωση για το σύνολο της ελληνικής κινηματογραφικής παραγωγής: «Κατά κανόνα οι ελληνικές ταινίες βρίσκονται πολύ κάτω του μετρίου από απόψεως καλλιτεχνικής και γι’ αυτό ο κριτικός που καταπιάνεται με ζητήματα του κινηματογράφου νοιώθει μια μεγάλη και ειλικρινή χαρά όταν αντιληφθεί να προβάλλεται στην οθόνη μια εξαίρεση. Αν βγάλει κανένας από τον κατάλογο των ελληνικών φιλμς 5-6 τέτοια, όλα τ’ άλλα είναι άτεχνα κατασκευάσματα, γεμάτα ψευτοδραματισμούς και κάτι παρόμοια, φτιαγμένα επίτηδες για να ερεθίζουν τις δακρυγόνες αδένες ενός μεγάλου ποσοστού κυριών και δεσποινίδων της Ελλάδος». Στη συνέχεια αναφέρει τις ταινίες που θεωρεί εξαιρέσεις(‘Μεθύστακας’, ‘Ματωμένα Χριστούγεννα’, ‘Το ξυπόλυτο τάγμα’, ‘Ένα βότσαλο στη λίμνη’, ‘Σάντα Τσικίτα’) και σημειώνει: «Στον μικρό αυτό κατάλογο έρχεται να προστεθεί πρώτη και καλύτερη, η «Ιστορία μιας κάλπικης λίρας» […] γιατί η ταινία αυτή η γεμάτη λιτότητα, έχει μόνον προτερήματα και σχεδόν καθόλου ελαττώματα. Γέλιο και συγκίνηση είναι τα συστατικά στοιχεία αυτού του φιλμ αλλά είναι δοσμένα σε τόσο κανονικές αναλογίες σαν να βγήκαν από το μυαλό ενός λεπτολόγου γιατρού και να γράφτηκαν με εκατοστά του γραμμαρίου σε μια συνταγή τέχνης. […]. Ήτανε μια μεγάλη κατάκτηση του Ελληνικού Κινηματογράφου, που μας γεμίζει ελπίδες ότι θα έχουμε σύντομα τέτοιες όμοιες ή και μεγαλύτερες».
Η λήξη της θερινής περιόδου συνοδεύεται από τον απολογισμό της, με λεπτομερή κριτική ταινιών και ηθοποιών στο άρθρο «Φιλμς και ερμηνευτές» (3-10-1955). «Οι τελευταίες βροχές δώσανε την χαριστική βολή στην καλοκαιρινή σαιζόν των σινεμά και μας έκλεισαν θέλοντας και μη θέλοντας στις κλειστές αίθουσες. Έτσι ήλθε πάλιν η εποχή να κάνει η στήλη τον καθιερωμένο πια απολογισμό και να ξεχωρίσει τα ερίφια απ’ τα πρόβατα. Η πιο άρτια ταινία της σαιζόν είναι έξω από κάθε συζήτηση η γαλλική ‘Τα εφτά θανάσιμα αμαρτήματα’ που παίχτηκε στην ΟΑΣΗ. […]. Μια διαφορά στήθους χωρίζει την πιο πάνω ταινία από την αμερικανική ‘Ξαναγύρισε μικρή μου Σέμπα’ και την γαλλική ‘Το μεροκάματο του τρόμου’ που προβλήθηκαν στο ΑΚΤΑΙΟΝ». Ο αρθρογράφος συνεχίζει με αναφορά και κριτική ταινιών ανά κατηγορία (δραματικές, μουσικοχορευτικές, ιστορικές, κοινωνικές, αστυνομικές). Αξίζει να σταθούμε σε ένα σημείο της κριτικής του σχετικά με αυτές που χαρακτηρίζει κοινωνικές: «Οι κοινωνικές ταινίες μάς απογοήτευσαν σχετικώς. Το ‘Κατηγορώ τους γονείς μου’, ιταλικό, είναι παιγμένο με τον γνωστό φανφαρονικό τρόπο των ιταλικών φιλμς. Για να γεμίσει με δάκρυα τα μαντηλάκια των θεατών και με χρήματα τα ταμεία των σινεμά». Κλείνοντας ο αρθρογράφος τονίζει: «Οι επιχειρηματίες και των δυο σινεμά κατέβαλαν κάθε προσπάθεια να μας ψυχαγωγήσουν με λογικότατο εισιτήριο, δείχνοντας έτσι πλήρη κατανόηση στις δύσκολες οικονομικές μέρες που περνά η Πρέβεζα. Αυτό είναι προς τιμήν τους».
Οι κινηματογραφικές κριτικές για το 1955 κλείνουν με ένα άρθρο που τιτλοφορείται «Ένας ηρωισμός» και αφιερώνεται στην υπόθεση της ταινίας ‘Λευκές Κηλίδες’ που θίγει το ζήτημα των φυλετικών διακρίσεων στις ΗΠΑ. Μετά από μια εισαγωγή στο καθεστώς των διακρίσεων, ο αρθρογράφος αιτιολογεί την επιλογή του τίτλου του άρθρου του: «Η απόφαση του παραγωγού και η εργασία του σκηνοθέτου πρέπει να θεωρηθούν ηρωικές γιατί κινδυνεύουν να δουν κάθε σχετικό τους φιλμ να καταποντίζεται εμπορικά και να μποϋκοτάρεται άγρια. Γι’ αυτό και ελάχιστοι είναι οι ήρωες που αποφασίζουν τέτοια τολμήματα». Ωστόσο, όπως φαίνεται η ταινία δεν ενθουσίασε το κοινό της Πρέβεζας, για διαφορετικούς βέβαια λόγους. Ο Ν. Τσιρώνης σημειώνει κάπως απογοητευμένος. «Δυστυχώς το έργο αυτό πέρασε απαρατήρητο από το κοινό, που προτιμά τις ιταλικές ταινίες με το πλούσιο φθηνό κλάμα […]. Η τακτική όμως αυτή θα έχει σοβαρές συνέπειες για όλους μας γιατί οι επιχειρηματίες των εδώ σινεμά, απογοητευμένοι από την μη εμπορικότητά των σοβαρών ταινιών θ’ αναγκασθούν για ταμειακούς λόγους δικαιολογημένα να τις αποφεύγουν».
Παρακολουθήσαμε κάποια χαρακτηριστικά αποσπάσματα των κριτικών ταινιών του Τσιρώνη. Από αυτές αλλά και από τις διαφημίσεις προκύπτει ένας κατάλογος 57 ταινιών που προβλήθηκαν το 1955. Ασφαλώς πρέπει να θεωρήσουμε ότι οι ταινίες υπήρξαν περισσότερες, καθώς από τα στοιχεία που αντλήσαμε φαίνεται μια ελλιπής καταγραφή των ελληνικών ταινιών, τις οποίες δεν είχε σε ιδιαίτερη εκτίμηση ο αρθρογράφος ή δεν ένιωσαν την ανάγκη να διαφημίσουν δεόντως οι κινηματογράφοι. Από τον κατάλογο συμπεραίνουμε ότι προβλήθηκαν τόσο πρόσφατες όσο και πολύ παλιότερες ξένες ταινίες ενώ από το μικρό δείγμα των ελληνικών ταινιών που καταγράφτηκε διαπιστώνουμε, όπως είναι φυσικό, ότι οι παραγωγές του 1955 διανεμήθηκαν αμέσως στην ελληνική επαρχία.
Ακολουθεί ο αναλυτικός κατάλογος των ταινιών, ταξινομημένος κατά χρονολογική σειρά παραγωγ. Στην πρώτη στήλη έχουμε καταγράψει τον τίτλο όπως εμφανίστηκε στον Τύπο της Πρέβεζας ενώ στη δεύτερη τον πρωτότυπο τίτλο της ταινίας, αν πρόκειται για ξένη ταινία. Στην τρίτη στήλη σημειώσαμε τον σκηνοθέτη, στην τέταρτη το έτος και στην πέμπτη τη χώρα παραγωγής. Στην έκτη στήλη τέθηκαν τα ονόματα μόνο εκείνων των συντελεστών που καταγράφτηκαν στα προαναφερθέντα άρθρα και στις διαφημίσεις των εφημερίδων. Τέλος, στην έβδομη στήλη σημειώνουμε τον κινηματογράφο προβολής ενώ στην όγδοη στήλη την κινηματογραφική περίοδο (χειμερινή / θερινή).
Οφείλουμε ευχαριστίες στον φίλο των ΓΑΚ – Αρχείων Ν. Πρέβεζας κ. Βασίλη Κρουστάλλη, καλλιτεχνικό διευθυντή του «Be There! Corfu Animation Festival» για τη βοήθεια στην ταύτιση κάποιων από τις παρακάτω ταινίες.